Geschiedenis

De Hondeborg: van burcht tot boerderij

Erve Hondeborg is gelegen op een mysterieuze plek. De boerderij is gebouwd op een heuvel omringd door eeuwenoude eikenbomen en een gracht in de vorm van een hoefijzer. Ooit stond op deze strategische verhoging langs de Azelerbeek bij Borne een heuse burcht, van waaruit ridders de omgeving controleerden. Het ging waarschijnlijk om een houten gebouw met een verdedigingstoren en een palissade, een zogenaamd mottekasteel.

Het is niet duidelijk wanneer de Hondeborg is ontstaan. Mogelijk stamde de versterking al uit de tijd van Karel de Grote, de Frankische vorst die de Saksische bevolking in de regio rond het jaar 800 onderwierp en dwong zich te bekeren tot het christendom. De naam Hondeborg zou kunnen verwijzen naar de woonplaats van een Frankische aanvoerder van een huntari of honderdschap, een gebied van waaruit de boerenbevolking een legereenheid van honderd man kon leveren.
Borg met voorburcht
De Hondeborg komt in 1333 voor het eerst in de bronnen voor. Op 24 oktober van dat jaar droegen de broers Berend en Gerard van Zebelingen hun huis Ther Hondsborch met andere bezittingen over aan bisschop Johan van Utrecht, die de politieke en kerkelijke leider van Overijssel was. Ze mochten de goederen blijven beheren, op voorwaarde dat de bisschop in geval van nood soldaten in hun huis kon legeren. Uit de oorkonde blijkt dat de Hondeborg over een voorburcht beschikte, vermoedelijk op de plek van de huidige bijgebouwen. De borg was inmiddels mogelijk gedeeltelijk uit steen opgetrokken.
De familie Van Sebelingen was een invloedrijk geslacht. Berend wordt in 1311 genoemd als schout van Twente, de hoogste bestuurlijke positie in de regio. De familie bleef onder de naam Hondeberg tot de voornaamste adellijke geslachten van Overijssel behoren. De Hondeborg zelf kwam om onduidelijke redenen in 1387 in handen van de machtige familie Van Almelo. Nadien wisselde de burcht nog diverse keren van eigenaar.
Belegerd door de bisschop van Utrecht
In 1610 werd het complex onderdeel van huize Twickel in Delden. Van de oude burcht was op dat moment al weinig meer over. Op de eerste officiële kaart van Overijssel uit 1648 staat de Hondebergh aangegeven als “ruïnen ofte vervallen adellijke huis”. Mogelijk was de burcht moedwillig verwoest. Een lijst van bezittingen van Twickel uit circa 1680 meldt: “Hondeborgh is een heel oude plaetse en door formeele belegering door de Bisschop gewonnen voor twee à driehonderd jaar.” Vlakbij de burcht lag nog een plek die “de loopgraven” genoemd werd. In een oude sage wordt de vernietiging van de Hondeborg door de bisschop van Utrecht in verband gebracht met een vete tussen de bewoners van de borg en de eigenaren van het nabijgelegen Saasveld.
Erve Hondeborg maakt nog altijd deel uit van het landgoed Twickel. De plaats is al eeuwenlang verpacht. Net buiten de gracht stond oorspronkelijk een kleine boerderij, waar enkele lapjes grond bij hoorden. De burchtheuvel raakte begroeid met “opgaande bomen”. Rond 1840 brandde het boerderijtje af. De hoogte werd toen afgevlakt en de gracht aan de noordzijde gedempt, waarna de huidige boerderij op de plek van de oude burcht is gebouwd. Tot 2012 is op erve Hondeborg geboerd. Inmiddels is het pand als woonboerderij ingericht en dienen de bijgebouwen voor de ontvangst van gasten.

Geschiedenis

De Hondeborg: van burcht tot boerderij

Erve Hondeborg is gelegen op een mysterieuze plek. De boerderij is gebouwd op een heuvel omringd door eeuwenoude eikenbomen en een gracht in de vorm van een hoefijzer. Ooit stond op deze strategische verhoging langs de Azelerbeek bij Borne een heuse burcht, van waaruit ridders de omgeving controleerden. Het ging waarschijnlijk om een houten gebouw met een verdedigingstoren en een palissade, een zogenaamd mottekasteel.

Het is niet duidelijk wanneer de Hondeborg is ontstaan. Mogelijk stamde de versterking al uit de tijd van Karel de Grote, de Frankische vorst die de Saksische bevolking in de regio rond het jaar 800 onderwierp en dwong zich te bekeren tot het christendom. De naam Hondeborg zou kunnen verwijzen naar de woonplaats van een Frankische aanvoerder van een huntari of honderdschap, een gebied van waaruit de boerenbevolking een legereenheid van honderd man kon leveren.
Borg met voorburcht
De Hondeborg komt in 1333 voor het eerst in de bronnen voor. Op 24 oktober van dat jaar droegen de broers Berend en Gerard van Zebelingen hun huis Ther Hondsborch met andere bezittingen over aan bisschop Johan van Utrecht, die de politieke en kerkelijke leider van Overijssel was. Ze mochten de goederen blijven beheren, op voorwaarde dat de bisschop in geval van nood soldaten in hun huis kon legeren. Uit de oorkonde blijkt dat de Hondeborg over een voorburcht beschikte, vermoedelijk op de plek van de huidige bijgebouwen. De borg was inmiddels mogelijk gedeeltelijk uit steen opgetrokken.
De familie Van Sebelingen was een invloedrijk geslacht. Berend wordt in 1311 genoemd als schout van Twente, de hoogste bestuurlijke positie in de regio. De familie bleef onder de naam Hondeberg tot de voornaamste adellijke geslachten van Overijssel behoren. De Hondeborg zelf kwam om onduidelijke redenen in 1387 in handen van de machtige familie Van Almelo. Nadien wisselde de burcht nog diverse keren van eigenaar.
Belegerd door de bisschop van Utrecht
In 1610 werd het complex onderdeel van huize Twickel in Delden. Van de oude burcht was op dat moment al weinig meer over. Op de eerste officiële kaart van Overijssel uit 1648 staat de Hondebergh aangegeven als “ruïnen ofte vervallen adellijke huis”. Mogelijk was de burcht moedwillig verwoest. Een lijst van bezittingen van Twickel uit circa 1680 meldt: “Hondeborgh is een heel oude plaetse en door formeele belegering door de Bisschop gewonnen voor twee à driehonderd jaar.” Vlakbij de burcht lag nog een plek die “de loopgraven” genoemd werd. In een oude sage wordt de vernietiging van de Hondeborg door de bisschop van Utrecht in verband gebracht met een vete tussen de bewoners van de borg en de eigenaren van het nabijgelegen Saasveld.
Erve Hondeborg maakt nog altijd deel uit van het landgoed Twickel. De plaats is al eeuwenlang verpacht. Net buiten de gracht stond oorspronkelijk een kleine boerderij, waar enkele lapjes grond bij hoorden. De burchtheuvel raakte begroeid met “opgaande bomen”. Rond 1840 brandde het boerderijtje af. De hoogte werd toen afgevlakt en de gracht aan de noordzijde gedempt, waarna de huidige boerderij op de plek van de oude burcht is gebouwd. Tot 2012 is op erve Hondeborg geboerd. Inmiddels is het pand als woonboerderij ingericht en dienen de bijgebouwen voor de ontvangst van gasten.

De prachtige omgeving

Van Sindron naar Zenderen
De marke Zenderen, midden in Twente gelegen, wordt als Sindron genoemd in het Herberegister in de tiende eeuw, zo’n 1100 jaar geleden. Van Sindron, Sinderen en Senderen komen we bij de huidige naam Zenderen.
Het dorp behoort tot de gemeente Borne, provincie Overijssel. Zenderen heeft ongeveer 1400 inwoners. Zenderen staat ook bekend om de karakteristieke kloosters rondom het dorp: Het Karmelietenklooster naast de parochiekerk, het Carmelitessenklooster (slotklooster) en bezinningscentrum “De Zwanenhof”.   Tijdens de kloosterpadroute (wordt 2x per jaar georganiseerd) krijgt u kans deze kloosters te bezoeken.
Centraal in de regio Twente op de kruising van stedelijke agglomeratie en het groene hart van Twente, ligt Borne. Samen met de dorpen Hertme en Zenderen telt de gemeente ruim 21.000 inwoners.  De gemeente heeft alle stedelijke voorzieningen en tegelijkertijd een gemoedelijke dorpse sfeer.
In 1206 werd Borne voor het eerst vermeld in een officiële akte. Met deze akte verkreeg de bisschop van Utrecht van de abt van Ruinen onder andere de zeggenschap over de kerk en onderhorige rechten en opkomsten te Burgunde, zoals het toen genoemd werd en tienden onder Zenderen en Almelo. Voorgenoemde akte was in 2006 nog aanleiding voor viering van het achthonderdjarig bestaan van Borne.
Tot het eind van de achttiende eeuw was Borne een onwelvarende plattelandsgemeente. In 1828 stichtte een Duitse jood, Salomon Jacob Spanjaard, een bedrijf, dat uitgroeide tot een van de vele textielfabrieken in de regio Twente.
De bekendste telg uit de familie Spanjaard was Jacob Spanjaard, die de fabriek in de eerste decennia van de twintigste eeuw leidde en de bijnaam ‘God van Borne’ verwierf. Rond 1920 was een groot deel van de (mannelijke) Bornse bevolking werkzaam bij de firma Spanjaard. Een groot deel van de familie Spanjaard kwam om tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1973 kwam er een einde aan het bedrijf. Uit de fabriek van Spanjaard kwamen de vroeger bekende Teddy-luiers, Cinderella-lakens en Kenmore-overhemden.
Borne was in 1895 de eerste plattelandsgemeente in Nederland met een eigen elektriciteitscentrale en elektrische straatverlichting. De centrale werd gesticht door Rento Hofstede Crull en was de basis voor de latere IJsselcentrale.
Vlakbij het Twentse stadje Delden ligt het kasteel Twickel te midden van een prachtig landgoed van 4000 hectare.
Het afwisselende landschap bestaat uit zacht glooiende akkers en weilanden, bossen en eeuwenoude eiken, heidevelden en vennen. Daartussen slingeren zich beken en houtwallen. Op het landgoed bevinden zich zo’n honderdvijftig boerderijen, herkenbaar aan zwart-witte luiken, en andere gebouwen zoals twee watermolens, de watertoren en de houtzagerij. Cultuur en natuur gaan op Twickel harmonieus samen. De zorg voor dit alles berust bij de Stichting Twickel.
De Stichting Twickel laat iedereen meegenieten van natuur en cultuur. Vrijwel het hele landgoed Twickel is op wegen en paden opengesteld voor wandelaars. Fietsers en ruiters zijn welkom op de aangegeven paden.
Boerderij “De Hondeborg” behoort tot landgoed Twickel.

Foto’s: Nicky Wagenvoort

De prachtige omgeving

Van Sindron naar Zenderen
De marke Zenderen, midden in Twente gelegen, wordt als Sindron genoemd in het Herberegister in de tiende eeuw, zo’n 1100 jaar geleden. Van Sindron, Sinderen en Senderen komen we bij de huidige naam Zenderen.
Het dorp behoort tot de gemeente Borne, provincie Overijssel. Zenderen heeft ongeveer 1400 inwoners. Zenderen staat ook bekend om de karakteristieke kloosters rondom het dorp: Het Karmelietenklooster naast de parochiekerk, het Carmelitessenklooster (slotklooster) en bezinningscentrum “De Zwanenhof”.   Tijdens de kloosterpadroute (wordt 2x per jaar georganiseerd) krijgt u kans deze kloosters te bezoeken.
Centraal in de regio Twente op de kruising van stedelijke agglomeratie en het groene hart van Twente, ligt Borne. Samen met de dorpen Hertme en Zenderen telt de gemeente ruim 21.000 inwoners.  De gemeente heeft alle stedelijke voorzieningen en tegelijkertijd een gemoedelijke dorpse sfeer.
In 1206 werd Borne voor het eerst vermeld in een officiële akte. Met deze akte verkreeg de bisschop van Utrecht van de abt van Ruinen onder andere de zeggenschap over de kerk en onderhorige rechten en opkomsten te Burgunde, zoals het toen genoemd werd en tienden onder Zenderen en Almelo. Voorgenoemde akte was in 2006 nog aanleiding voor viering van het achthonderdjarig bestaan van Borne.
Tot het eind van de achttiende eeuw was Borne een onwelvarende plattelandsgemeente. In 1828 stichtte een Duitse jood, Salomon Jacob Spanjaard, een bedrijf, dat uitgroeide tot een van de vele textielfabrieken in de regio Twente.
De bekendste telg uit de familie Spanjaard was Jacob Spanjaard, die de fabriek in de eerste decennia van de twintigste eeuw leidde en de bijnaam ‘God van Borne’ verwierf. Rond 1920 was een groot deel van de (mannelijke) Bornse bevolking werkzaam bij de firma Spanjaard. Een groot deel van de familie Spanjaard kwam om tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1973 kwam er een einde aan het bedrijf. Uit de fabriek van Spanjaard kwamen de vroeger bekende Teddy-luiers, Cinderella-lakens en Kenmore-overhemden.
Borne was in 1895 de eerste plattelandsgemeente in Nederland met een eigen elektriciteitscentrale en elektrische straatverlichting. De centrale werd gesticht door Rento Hofstede Crull en was de basis voor de latere IJsselcentrale.
Vlakbij het Twentse stadje Delden ligt het kasteel Twickel te midden van een prachtig landgoed van 4000 hectare.
Het afwisselende landschap bestaat uit zacht glooiende akkers en weilanden, bossen en eeuwenoude eiken, heidevelden en vennen. Daartussen slingeren zich beken en houtwallen. Op het landgoed bevinden zich zo’n honderdvijftig boerderijen, herkenbaar aan zwart-witte luiken, en andere gebouwen zoals twee watermolens, de watertoren en de houtzagerij. Cultuur en natuur gaan op Twickel harmonieus samen. De zorg voor dit alles berust bij de Stichting Twickel.
De Stichting Twickel laat iedereen meegenieten van natuur en cultuur. Vrijwel het hele landgoed Twickel is op wegen en paden opengesteld voor wandelaars. Fietsers en ruiters zijn welkom op de aangegeven paden.
Boerderij “De Hondeborg” behoort tot landgoed Twickel.

Foto’s: Nicky Wagenvoort